Dnia 1 stycznia 2016 roku na mocy ustawy o zmianie ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, ustawy – Kodeks cywilny oraz niektórych innych ustaw z dnia 9 października 2015 roku znowelizowane zostały przepisy Kodeksu cywilnego w zakresie odsetek (m.in. art. 359 i art. 481) oraz ustawa o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Nowelizacje te dokonały dość znacznych zmian w zakresie naliczania odsetek, o czym poniżej.
I. Odsetki wynikające z Kodeksu cywilnego
1. Odsetki ustawowe
W przypadku braku ustaleń umownych pomiędzy stronami. Obecnie, na podstawie znowelizowanego art. 359 Kodeksu cywilnego odsetki ustawowe wynoszą sumę stopy referencyjnej NBP powiększoną o 3,5 pkt procentowego. Aktualna stopa referencyjne NBP od dnia 05 marca 2015 roku wynosi 1,5%, zatem odsetki ustawowe wynoszą 1,5% +3,5% = 5%. Aktualną wysokość stopy referencyjnej NBP można na bieżąco sprawdzać na stronie internetowej Narodowego Banku Polskiego pod następującym adresem: http://www.nbp.pl/home.aspx?f=/dzienne/stopy.htm
2. Odsetki ustawowe za opóźnienie
Natomiast na podstawie znowelizowanego art. 481 Kodeksu cywilnego – odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą sumę stopy referencyjnej NBP powiększoną o 5,5 punktów procentowych. Skoro aktualna stopa referencyjne NBP od dnia 05 marca 2015 roku wynosi 1,5% to odsetki ustawowe za opóźnienie wynoszą 1,5% + 5,5% = 7%),
3. Odsetki maksymalne
Strony mogą umówić się na zapłatę odsetek umownych w przypadku zwłoki dłużnika. Jeżeli jednak wysokość odsetek przekraczałaby wysokość odsetek maksymalnych, wynoszących, zgodnie z art. 359 § 2(1) kodeksu cywilnego, dwukrotność wysokości odsetek ustawowych, to wtedy należą się na podstawie art. 359 § 2(2) kodeksu cywilnego tylko odsetki maksymalne. W dniu publikacji niniejszego artykułu, t. j. na dzień 11 maja 2016 roku odsetki ustawowe wynoszą 5%, zatem maksymalne odsetki umowne wynoszą 10%.
4. Odsetki maksymalne za opóźnienie
Zgodnie z art. 481 § 2 Kodeksu cywilnego, Jeżeli stopa odsetek za opóźnienie nie była oznaczona, należą się odsetki ustawowe za opóźnienie w wysokości równej sumie stopy referencyjnej Narodowego Banku Polskiego i 5,5 punktów procentowych. Jednakże gdy wierzytelność jest oprocentowana według stopy wyższej, wierzyciel może żądać odsetek za opóźnienie według tej wyższej stopy.
Na podstawie art. 481 §2(1) Kodeksu cywilnego, maksymalna wysokość odsetek za opóźnienie nie może w stosunku rocznym przekraczać dwukrotności wysokości odsetek ustawowych za opóźnienie. Jeżeli wysokość odsetek za opóźnienie przekracza wysokość odsetek maksymalnych za opóźnienie, należą się odsetki maksymalne za opóźnienie [art. 481 § 2(2) Kodeksu cywilnego].
Odsetki umowne za opóźnienie są zatem równe maksymalnie dwukrotności odsetek ustawowych, czyli w dniu publikacji niniejszego artykuł, t. j. na dzień 11 maja 2016 roku odsetki maksymalne za opóźnienie wynoszą 14%.
Postanowienia umowne nie mogą wyłączać ani ograniczać przepisów o odsetkach maksymalnych, także w razie dokonania wyboru prawa obcego. W takim przypadku stosuje się przepisy kodeksu cywilnego.
II. Odsetki wynikające z ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych z dnia 8 marca 2013 roku
1. Odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych
W przypadku transakcji handlowych, tzn. gdy przedsiębiorcy zawierają umowę w związku z wykonywaną działalnością gospodarczą, której przedmiotem jest odpłatna dostawa towaru lub odpłatne świadczenie usługi, możliwe jest naliczenie odsetek za opóźnienie uregulowane na podstawie ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych. Do dnia 31 grudnia 2015 roku odsetki ustawowe dochodzone na podstawie art. 7 ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych były równe odsetkom podatkowym zgodnie z art. 56 Ordynacji Podatkowej, czyli 8%. Aktualnie do ich ustalenia stosuje się stopę referencyjną NBP, do której dodaje się 8 punktów procentowych (jak wyżej wspomniano stopy referencyjne NBP wynoszą obecnie 1,5%, zatem odsetki ustawowe za opóźnienie pomiędzy przedsiębiorcami wynoszą 1,5% + 8% = 9,5%). Wysokość odsetek ogłasza Minister właściwy do spraw gospodarki w Dzienniku Urzędowym Rzeczpospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
Celem zmiany ustawy o terminie zapłaty w transakcjach handlowych ma być zmniejszenie problemu zatorów płatniczych. Należy zwrócić uwagę na fakt, iż do transakcji handlowych (w rozumieniu ustawy o terminach zapłaty w transakcjach handlowych) zawartych przed dniem 1 stycznia 2016 roku stosuje się przepisy dotychczasowe.
2. Zryczałtowana rekompensata za dochodzenie zaległości – 40 euro
Zgodnie z art. 10 ust. 1 ustawy o terminie zapłaty w transakcjach handlowych wierzycielowi przysługuje zryczałtowana rekompensata za koszty windykacji w kwocie 40 euro (przeliczone na złotówki według kursu NBP), bez wezwania, od dnia, od którego naliczane są odsetki od zaległości.
W związku z wyżej wskazanym przepisem zrodziło się praktyczne pytanie, czy wierzyciel rzeczywiście musi ponieść jakieś koszty dochodzenia należności, żeby móc zażądać owych 40 euro. Problem rozważył Sąd Najwyższy w sprawie o sygnaturze akt III CZP 94/15. Zgodnie z uchwałą Sądu Najwyższego z dnia 11 grudnia 2015 roku rekompensata za koszty odzyskiwania należności w wysokości 40 euro, przewidziana w art. 10 ust. 1 ustawy z dnia 8 marca 2013 roku o terminach zapłaty w transakcjach handlowych, przysługuje wierzycielowi bez konieczności wykazania, że koszty te zostały poniesione. Roszczenie o rekompensatę w wysokości 40 euro powstaje po upływie terminów zapłaty ustalonych w umowie lub ustalonych zgodnie z art. 7 ust. 3 i art. 8 ust. 4 tej ustawy, przy czym jest to jednorazowe roszczenie a nie za każdy dzień pozostawania dłużnika w zwłoce.
III. Uwagi praktyczne
Biorąc powyższe pod uwagę, należy zaznaczyć, że wyżej wymienione zmiany powodują, iż w inny sposób należy formułować roszczenie w pozwie w zakresie odsetek aby nie narazić się na ujemne skutki procesowe. Przykładowo w zakresie odsetek ustawowych, w sprawach sprzed 1 stycznia 2016 roku roszczenie w zakresie zasądzenia odsetek formułowało się w następujący sposób:
wnoszę o zasądzenie od …… na rzecz ……… kwoty ………. wraz z ustawowymi odsetkami od dnia ……….. 2014 roku do dnia zapłaty
Natomiast w zakresie roszczeń wymagalnych przed 2016 rokiem a jeszcze po 01 stycznia 2016 roku niezapłaconych, należy je formułować w pozwie (w zakresie odsetek), aby nie narazić się na ujemne skutki procesowe, w następujący sposób:
wnoszę o zasądzenie od …… na rzecz ……… kwoty ………. wraz z odsetkami ustawowymi od dnia ……….. 2014 roku do 31 grudnia 2015 roku oraz odsetkami ustawowymi za opóźnienie od dnia 01 stycznia 2016 roku do dnia zapłaty.
Marcin Wika – Radca Prawny
Kancelaria CSW Więckowska i Partnerzy Radcy Prawni